IFPA 2019

Eπιστροφή στο σώμα 

Το αίτημα μίας «επιστροφής» δεν ταυτίζεται με την επιθυμία του υποκειμένου που εγγράφεται σε αυτό. Πόσο μάλλον όταν αναφερόμαστε στο σώμα. Στο βιολογικό, στο συμβολικό, στο φαντασιακό σώμα και τελικά το αίτημα αφορά στη σχέση με ένα «σώμα που έχω αλλά δεν γνωρίζω τι να το κάνω», για να θυμηθούμε τον Lacan και το περίφημο κείμενο του, «Joy’s the symptom». Αυτή η άγνοια «γεννά» την πρόθεση να εντοπίσω το σώμα μου ως ύλη αλλά και ως εικόνα. Ακόμη και όταν η άρνηση της ύπαρξης του ηγεμονεύει στα όρια μίας συνείδησης που καθυποτάσσει το υποκείμενο σε μία  επανάληψη του ελέγχου της σωματικότητάς του. Η σωματικότητα του είναι η σχέση του με το χώρο ή αλλιώς κατά Merleau-Ponty η χωρικότητα του Είναι ενός υποκειμένου που δεν παύει να εμφανίζεται στον Κόσμο που προ-υπάρχει αυτού αλλά, στον ίδιο χρόνο, να του εμφανίζεται και αυτός. Και αυτό όλο έχει πολύ σώμα.

Άλλωστε η παραστατική ιδιότητα του ανθρώπου(Leroi-Gourhan), αναδεικνύει την δυνατότητα του να σωματοποιεί την αλληλεπίδρασή που έχει με μία εξωτερικότητα στην οποία ανήκει. Το ασυνείδητο εκβάλλει στο σώμα και η συνειδητή πράξη μίας ζωντανής δράσης είτε ως τελετουργικής δομής είτε ως ιδιο/έκφρασης, αποτελεί μία μοναδικότητα της ανθρώπινης κατάστασης. Είναι η στιγμή που το «χαμένο» σώμα γίνεται ορατό και αναδιπλώνεται στο χώρο. Η αναδίπλωση αυτή και η συνάντηση με τον Άλλο είναι γεμάτη από «σάρκα», δηλαδή από το αναγκαίο «ενδιάμεσο» με το οποίο το ένα σώμα συναντά το άλλο. Ποια όμως είναι η επιθυμία; Και πως μπορούμε να διαφύγουμε από την κοινοτοπία της «μίμησης» της αλήθειας της στιγμής που το σώμα χωρο/ποιείται «επιστρέφοντας» στην ουσιώδη αληθινότητά του; Μήπως η επιθυμία καθαυτή αφορά στις αλήθειες που παράγονται τόσο από την ουσία του σώματος όσο και από το σώμα της ουσίας που εμφανίζεται ως μια διεύρυνση μίας συνείδησης ενός Είναι που αναγνωρίζει το έλλειμμα του και διανοίγεται στο σώμα, ως μία «επιστροφή-πέρασμα» στον/από τον ιδιότοπο του υποκειμένου που δράττει σε ενεστώτα χρόνο;

Η performance καταγράφει περίπου 100 χρόνια πορείας. Με το συμβάν Dada να αποδίδει ακόμη «παλμούς» της «ζωντανής» τέχνης που γεννήθηκε από την επιθυμία μίας ριζικής ρήξης με την συστημική λογική της τέχνης και την γελοιότητα ενός αστισμού που σκοτώνει σε πολέμους τους νέους και απαγορεύει το σώμα να απολαμβάνει και να εκτίθεται, τέμνει δημιουργικά το Bauhaus και αναδύεται μέσα από την άμεση επιθυμία για μία καθολική «επιστροφή» στο σώμα και το ψυχικό τραύμα(trauma) μετά την πτώση τη ανθρωπινότητας στον β’ παγκόσμιο πόλεμο, όπου το «τραύμα» είναι το γεγονός της μαζικής εξάλειψης, αναφορά στο ολοκαύτωμα. Η ζωντανή δράση κυοφορεί τη βία και την αυτοτιμωρία, αναφορά στους δρασιακούς της Βιέννης, η συγκάλυψη του «τραύματος» μέσα από τον μεσσιανισμό και το «πάσχον» σώμα του J.Beuys, το Fluxus αναδεικνύει την δημιουργία και προαναγγέλλει την νέα σωματικότητα. Στην άλλη πλευρά οι Gutai(Ιαπωνία), οι «ιππότες» της άρνησης των κέντρων εμπορίου της τέχνης παρελαύνουν με μία σωματικότητα, γεμάτη από την αλήθεια της δράσης στο εδώ και τώρα και των πολιτικών σημαινόντων, απεικονίζοντας τη ρήξη στο ασυνείδητο που προκαλεί η βίαιη μετατροπή μίας τελετουργικής κοινωνίας σε καπιταλιστικό ιδεώδες. Και η διαδρομή συνεχίζεται με διαφορετικότητες και ατομικότητες, με ακραίες εκθέσεις του σώματος στην όψιμη Αμπράμοβιτς και πάει λέγοντας. Και η “ επιστροφή” ως στροφή στο διαφορετικό, στροφή στο σώμα που περιορίζεται από τη βαρβαρότητα της κυρίαρχης πατριαρχίας, εμπλέκει την περφό με κινήματα διαμαρτυρίας αλλά και άλλα φεμινιστικά ή κουίρ με έντονη πολιτική δράση, για να θυμηθούμε την Αγγλία των αρχών του ’80. Η ρευστότητα  του φύλου και η διεκδίκηση της έμφυλης επιλογής μας, επιζητούν ένα σώμα που δεν εγκλωβίζεται στο απόλυτο μίας σεξουαλικής ταυτότητας. Εδώ το σώμα σε δράση αναλαμβάνει να καταγραφεί ως μία άλλη αλήθεια εντός της δημόσιας σφαίρας.

Tο ζωντανό στοιχείο που συγκροτούσε την αναγκαιότητα της «επιστροφής» στο σώμα, εξασθένησε μεταξύ ενός ιστορικίστικου ακαδημαϊσμού και μίας πραγμοποίησης της ίδιας της δράσης που κάποτε αναμετρώνταν με το σύστημα και τις συνεκδοχές του. Για ποιά performance μπορούμε λοιπόν να μιλάμε; Και για ποιό σώμα; Πως μπορώ να παράγω μία αληθινή τελετουργία χωρίς το μιμητικό πλαίσιο μίας ήδη υπάρχουσας μορφής. Άρα να επανεπινοήσω εντός της τέχνης το τελετουργικό σώμα.

Η επιθυμία λοιπόν για μία συνάντηση στο όνομα της performance, σε τόπο μεθοριακό, όπου οι γκαλερί και τα μουσεία εκλείπουν, που οι χώροι ακόμη έχουν την οσμή μίας σωματικότητας της εργασίας, αναφορά στις καπναποθήκες, προσδίδει μία ιδιότυπη σχέση με το σημαίνον σώμα. Η «επιστροφή», λοιπόν περιέχει μία ποιητικότητα που συναντά το πραγματικό. Οπότε και η συνάντηση απευθύνεται στο νέο «βλέμμα», ως ενσώματη κατάσταση, που θα ιδωθεί μέσα από τον Άλλον και θα αποδεχθεί το punctum caecum της ζωντανής τέχνης ενός σώματος που δεν-παύει-να-επιθυμεί-να-επιστρέψει, στις πρωταρχικές του όψεις.      

Συμμετέχοντες:

Καλλιτεχνικός Διευθυντής: Ιωάννης Μήτρου

Γενική Διεύθυνση: Βίκυ Κωνσταντινίδου

Ομιλητές: Βασίλης Αλεξάνδρου, Αντώνης Διαμαντής, Μάρω Θεοδοσίου, Αλεξάνδρα Κατσιάνη, Βίκυ Κωνσταντινίδου, Ιωάννης Μήτρου, Αλέξανδρος Πλωμαρίτης, Φίλιππος Τάκης, Γιάννης Φραγκούλης, Πηνελόπη Χατζηδημητρίου, Θανάση Χονδρός

Performance: Μάρω Θεοδοσίου, Aneta Popova, Filippos Tsitsopoulos, Μαρία Χαρέλα, Χρύσα Τζελέπη, ToPikap – AlmaKalma

Video-Performance: Φανή Αράπη, Αγγελική Αυγητίδου, Manuel Baldassare, Ιωάννα Σκαντζέλη, Chloé Jourdan, Χρύσα Τζελέπη

Residency: Πάρης Αντωνάκης, Κων/ντίνα Αντωνούδη, Φανή Αράπη Νικολέττα Γουλή, Κων/ντίνος Δημητριάδης, Βασιλική Καπετανάκη, Ελευθερία Κωφίδου, Κώστας-Ελαμίν Παυλίδης, Ορέστης Παπακωνσταντίνου, Εβελίνα Στολτίδου, Βασιλική Τσακλίδου, Ιωάννα Φλώρου