KONSTANTIA MAKRI
Η Αρχή του Πιθανού
Ιδέα – Κεντρικά Ερωτήματα – Στόχος – Μέσα Επίτευξης Στόχου «Η Αρχή του Πιθανού», διερευνά́ Υην ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΔΨ) και τις ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές, οι οποίες ποικίλλουν από άνθρωπο σε άνθρωπο. Για παράδειγμα, ορισμένοι πάσχοντες μπορεί να εστιάζονται στην καθαριότητα, ενώ άλλοι στην αποθησαύριση άχρηστων αντικειμένων, κτλ. Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, χαρακτηρίζεται από ιδεοληψίες και καταναγκασμούς, ιδέες, εικόνες οι οποίες βιώνονται σαν εισβολή. Δημιουργούνται στο άτομο έντονη δυσφορία και άγχος και για να τα εξουδετερώσει προβαίνει σε καταναγκασμούς τους οποίους νιώθει αναγκασμένος να εκτελέσει. Συνήθως οι άνθρωποι που πάσχουν από ΙΨΔ, εμφανίζουν πρώτα ήπια συμπτώματα ιδεοληψιών και ψυχαναγκασμών, τα οποία μπορεί να επιδεινωθούν με την πάροδο του χρόνου. Η ΙΨΔ, δεν είναι απειλητική για τη ζωή, αλλά μελλοντικά ο αντίκτυπος της αλλάζει, όπως και η σοβαρότητα των συμπτωμάτων. Ανάλογα με τις χρονικές περιόδους, παρατηρείται μείωση ή αύξηση των ψυχαναγκαστικών συμπεριφορών. Σύμφωνα με μελέτες για τον επιπολασμό της ΙΨΔ σε άτομα 20 ετών σε περισσότερες από 17 ευρωπαϊκές χώρες, υπολογίστηκε ότι υπήρξαν 6,4 εκατομμύρια περιστατικά το 2019 και προβλέπεται ότι ο ετήσιος επιπολασμός το 2029 θα κυμαίνεται από 16 ανθρώπους ανά 1000 στην Ιταλία, ενώ στην Νορβηγία 17 ανά 1000. Εκτιμάται ότι το παγκόσμιο ποσοστό ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής είναι 1,5% για τις γυναίκες και 1,0% για τους άνδρες. Αν και η πάθηση μπορεί να εμφανιστεί και μετά την ηλικία των 35, συνήθως οι περισσότερες διαγνώσεις γίνονται στα 19 περίπου χρόνια, καθώς τα συμπτώματα εμφανίζονται νωρίτερα. Η ΙΔΨ διαγιγνώσκεται από έμπειρο επαγγελματία στον τομέα της ψυχικής υγείας, ο οποίος θα καταγράψει τις ιδεοληψίες, τη συχνότητα τους και τον αντίκτυπο, στην καθημερινότητα του ασθενή, αλλά και την ποιότητα και την απόλαυση της ζωής συνολικά. Με την κατάλληλη θεραπευτική αντιμετώπιση, ψυχολογική θεραπεία, φαρμακευτική αγωγή, ή και με συνδυασμό των δύο, μπορεί να βελτιωθεί η καθημερινή ζωή του πάσχοντα, αλλά και να απολαμβάνει περισσότερο τις προσωπικές σχέσεις, τις κοινωνικές συναναστροφές και τον ελεύθερο χρόνο του. Για τη θεραπεία της ΙΔΨ, συχνά χρησιμοποιείται ένα είδος γνωστικής συμπεριφορικής θεραπείας (ΓΣΘ-CBT), η οποία περιλαμβάνει την έκθεση και την παρεμπόδιση απάντησης. Ο θεραπευτής συνεργάζεται με τον ασθενή, ώστε να εντοπίσει τα διάφορα στοιχεία των συμπτωμάτων του, όπως σκέψεις, συναισθήματα, συμπεριφορές. Κατά τη διάρκεια των συνεδριών, οι ασθενείς προτρέπονται να αντιμετωπίσουν τους φόβους και τις ιδεοληπτικές τους σκέψεις, χωρίς να ακολουθούν τις συνήθεις συμπεριφορές κατευνασμού, γνωστή ως τεχνική, παρεμπόδισης απάντησης. Έτσι οι ασθενείς, μαθαίνουν ότι οι φόβοι τους δεν έχουν ρεαλιστική βάση και μειώνεται το άγχος που αισθάνονται ως αντίδραση. Ιδέα – Κεντρικά Ερωτήματα – Στόχος – Μέσα Επίτευξης Στόχου Η περφόρμανς «Η Αρχή του Πιθανού» (εικ.2), διερευνά την ΙΔΨ, την ασθένεια της αμφιβολίας (εικ.1γ), μέσα από την ιδεοληπτική κίνηση, το ψυχαναγκαστικό καθάρισμα των χεριών. Παρουσιάζεται το εμμονικό επαναλαμβανόμενο πλύσιμο των χεριών, το τρίψιμο και τελικά το κοκκίνισμα του δέρματος στην προσπάθεια να απαλλαγεί η περφόρμερ-ασθενής από τα μικρόβια, αφού έχει κυριευθεί από τον φόβο μόλυνσης. Η περφόρμανς θα παρουσιάσει τη συγκεκριμένη διαταραχή, κατά την οποία ο ασθενής εκδηλώνει ανεξέλεγκτες σκέψεις και ψυχαναγκασμούς, επαναλαμβάνοντας συνεχώς κάποιες συμπεριφορές, συχνά με τη μορφή τελετουργίας, θα θέσει ερωτήματα ταύτισης ή όχι με το κοινό. Θα ακουμπήσει το πρόβλημα, μέσα από το βλέμμα του ασθενή, θέτοντάς ερωτήματα και προβληματισμούς, για την θέση της ασθένειας στο δημόσιο χώρο και πως την αντιλαμβάνονται, οι ασθενείς αλλά και το ευρύτερο κοινό. Θα τολμήσει να ξεφύγει από τα στενά όρια των προσωπικών χώρων του σπιτιού και να προβληθεί η ιδιαιτερότητα στην δημόσια σφαίρα. Το δημόσιο δεν είναι ένας χώρος με την φυσική έννοια, ούτε ένας χώρος με την θεσμική έννοια(όπως τα ΜΜΕ), όπως υποστηρίζει η Hannah Arendt. Το δημόσιο αναδύεται μόνο και πάντα εκ νέου, μίας στιγμής σύγκρουσης και διαμάχης. Όπου υπάρχει σύγκρουση ή ανταγωνισμός, εκεί υπάρχει και το δημόσιο και όπου εξαφανίζεται ο ανταγωνισμός, εξαφανίζεται και το δημόσιο. Το δημόσιο είναι ο δεσμός της διαίρεσης που συνδέει, μέσω της σύγκρουσης. Το δημόσιο εμφανίζεται μόνο όταν μία σύγκρουση αρχίζει να εκφράζεται με επιχειρήματα και αποτυπώνεται σε αυτή την επιχειρηματολογία, στην οποία διαφορετικές θέσεις συγκρούονται μεταξύ τους και έρχονται σε επαφή με αυτόν ακριβώς τον τρόπο. Εάν εξετάσουμε τα πράγματα από πολύ κοντά τότε θα δούμε ότι το δημόσιο δεν αποτελεί προϊόν αυτής της σύγκρουσης, το δημόσιο είναι η ίδια η σύγκρουση. Δεν είναι το αποτέλεσμα μίας ενδιάθετης πράξης παραγωγής, αλλά δημιουργείται με την ίδια την πράξη. Στην συγκεκριμένη περίπτωση η περφόρμανς Η Αρχή του Πιθανού ως καλλιτεχνική πρακτική, αποτελεί ταυτόχρονα και μία πολιτική πρακτική, όχι όμως με την αυστηρή έννοια του όρου. Κι εδώ, εκδηλώνονται ανταγωνισμοί όπως προαναφέρθηκε, αλλά ρε την μορφή της αδράνειας και της έλλειψης ενδιαφέροντος από την πλευρά του πολιτικού συστήματος. Στην περφόρμανς Η Αρχή του Πιθανού, η συνιστώσα της πολιτικής δράσης, είναι ο ίδιος ο ασθενής, η οποία δεν θα λειτουργούσε χωρίς το εν λόγω «αντικείμενο». Στόχος είναι μέσα από την προβολή της ασθένειας με οπτικοακουστικό υλικό, (το κουραστικά επαναλαμβανόμενο πλύσιμο των χεριών, κάτι που είναι χαρακτηριστικό της διαταραχής), είναι έστω και ένας ασθενής να δει την διαταραχή του, στην οθόνη, να αναγνωρίσει τον εαυτό του μέσα από τις εικόνες και ίσως τελικά, να αντιληφθεί το πρόβλημα και να ζητήσει βοήθεια, εάν δεν έχει συμβεί ήδη, (εικ.1β). Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας πολλές φορές δεν έχουν γνώσεις γι αυτή τη διαταραχή, με αποτέλεσμα, την λάθος διάγνωση σε ορισμένες περιπτώσεις. Επιπλέον στόχος, είναι μία βαθύτερη γνωριμία με την ασθένεια και τη γνώση των συμπτωμάτων, έτσι ώστε, έχοντας απέναντι μας σε κάποια στιγμή στην ζωή μας, έναν πάσχοντα με την συγκεκριμένη διαταραχή, να μην του απαντήσουμε «πήγαινε μια βόλτα και θα σου περάσει». Στόχος είναι η ευαισθητοποίηση ενός ευρύτερου κοινού, για τα ψυχικά νοσήματα, που παρόλο που τα έχουμε ακουστά ως ασθένειες με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, ανάλογα την διαταραχή, δεν έχουμε την πλήρη εικόνα (ασθένειας & αντιμετώπισης). Τέλος, να νιώσει ένα τέτοιο άτομο, λιγότερο μόνο. Η ΙΨΔ είναι μία αρκετά συνήθης νευροψυχιατρική διαταραχή, παρόλαυτα γίνεται πολύ αργότερα η διάγνωση, σε σχέση με την έναρξη των συμπτωμάτων. Η περφόρμανς «Η Αρχή του Πιθανού», θα δώσει βήμα στην διαταραχή, να λάβει θέση, να εκτεθεί, στον δημόσιο χώρο, να γνωριστεί με το κοινό, είτε είναι κάποιος ασθενής, είτε όχι. Συνήθως οι ψυχικές ασθένειες – διαταραχές, δυστυχώς ακόμη και σήμερα εν έτει 2024, παραμένουν ταμπού. Η συνεχής λεπτομερειακή ακατάπαυστη ενέργεια, του πλυσίματος των χεριών μου, κάποιες φορές σε γρήγορη ροή και άλλοτε σε αργή ή κανονική, θα αναδείξει την ψυχική διαταραχή, θα την φέρει σε πρώτο πρόσωπο. Θα τονίσει τα αβάσταχτα, δυσφορικά συναισθήματα του ασθενούς, μέσα από αυτήν την απέλπιδη προσπάθεια, «καθαριότητας». «Η Αρχή του Πιθανοιύ» θα εγείρει προβληματισμούς αλλά ταυτόχρονα και προσπάθεια επίλυσης, κατανόησης και βαθιά ενσυναίσθησης, για την ΙΔΨ και την συμπεριφορά του ασθενούς.”